Yang Sheng Lifestyle
Growing beyond Health
In één van onze eerdere posts hadden we het over het wel of niet uiten van emoties. Daarin kwam naar voren dat we vanuit de Chinese cultuur vaak minder het uiten van emoties zien. Niettemin omdat er in eerste instantie veel minder belang wordt gehecht aan het tot expressie brengen van emoties. Iets wat in onze Westerse cultuur een must is geworden. Je moet het vooral uiten, niks opkroppen want dat veroorzaakt problemen. Deze discussie ging met name over het wel of niet uiten van emoties. Daarbij was de stelling dat we onszelf moeten afvragen wat de waarde is van het uiten van emoties. Doen we dit op een constructieve manier of is het vooral een belasting voor onze omgeving. Uiten we onze emoties als onderdeel van het verwerkingsproces of is het een roep om aandacht. Een spotlight op diezelfde emoties.
Omgaan met emoties
De manier waarop we omgaan met emoties is één kwestie. Dat kunnen we op een constructieve of op een destructieve manier doen. Dat betekent niet dat het uiten van emoties per definitie constructief is. In tegendeel. Vaak veroorzaken we meer drama, meer disbalans door het ongecontroleerd uiten van onze emotie. We kennen allemaal wel een situatie waar we achteraf spijt hadden van onze manier van reageren. Meegevoerd door de emotie van het moment. Omgekeerd kennen we vast ook wel een situatie die we moeilijk los konden laten. Waar we te lang bleven rondlopen met een gevoel van onbehagen en waar dat gevoel verdween toe we er uiting aan konden geven. Zowel emoties bijhouden als emoties uiten kan schadelijke gevolgen hebben. Deze blog gaat echter niet over wat we met die emoties doen. Maar wat het betekent dat we in eerste instantie die emoties hebben. Sommigen zeggen dat emoties een natuurlijk iets zijn, dat ze bijdragen aan balans. Een andere stelling is dat ze het omgekeerde zijn. Dat ze een teken zijn van onbalans en daarmee een vorm van pathologie.
In het gros van de literatuur over Chinese geneeskunde wordt gesteld dat emoties een natuurlijk fenomeen zijn ervaren door elk mens. Wanneer zij echter in excessieve mate voorkomen kunnen zij een onbalans veroorzaken. Overdreven vreugde schaadt het hart, intens verdriet put de longen uit, excessieve woede beschadigt de lever, enz… Maw. emoties creëren indien langdurig of in overvloed aanwezig een zekere onbalans in het lichaam.
Wat dan met de stelling dat emoties kunnen bijdragen aan balans? Daar heeft de Su Wen een antwoord op. Wanneer we doelbewust emoties opwekken om een tegenhanger te balanceren dan gebruiken we emoties als element om tot balans te komen. Alleen let wel, het gebeurt hier dus doelbewust. Dit principe werkt via de Wuxing theorie waarbij we gebruik maken van de Ko cyclus. Ook wel de grootmoeder / kleinkind relatie genoemd. Wanneer we angstig zijn (water) kunnen we dit balanceren door rationeel na te denken (aarde). Wanneer we droevig zijn (metaal) kunnen we dit balanceren door een gevoel van vreugde op te wekken (vuur). Boosheid (hout) wordt getemperd door verdriet (metaal).
Door het opwekken van de tegenhanger in emotie kunnen we de schadelijke invloed van de geldende emotie afzwakken. Op die manier kan emotie balancerend werken. Alleen dat betekent dat je doelgericht een emotie gaat kiezen, niet dat je je laat meevoeren door de emotie van het moment.
Aard van emotie
Emoties hebben net zoals de externe weersomstandigheden, voeding en andere factoren een invloed op onze lichaam en geest. Zoals de Su Wen zegt:
“Als iemand boos is, dan beweegt qi tegen de stroom in. Dusdanig stijgt de qi. Als iemand blij is dan is de qi in harmonie en de geest ongestoord. De qi is ontspannen. Wanneer iemand droevig is dan is de hartverbinding onder spanning, de qi verstrooit. Als men bang is zal de Jing terugtrekken. Hierdoor sluit de bovenste verwarmer en keert de qi om. De lagere verwarmer komt onder druk en de qi komt tot stilstand. Diezelfde angst zorgt ervoor dat het hart nergens op kan leunen en de Shen geen thuis meer vindt. De qi is in wanorde. Wanneer men piekert dan klompt de qi samen.”
Zoals je ziet is het beeld dat hier geschetst wordt van emoties niet erg positief. Het is een verstoring van de qi en daarbij een mogelijke pathogeen wanneer het langdurig of in extreme mate aanhoudt. Dit is wat men noemt de perversie van qi. Op een zelfde manier als dat weersomstandigheden dit doen. Vanuit het Daoisme is het zaak om je door deze factoren niet te laten beïnvloeden. Zoals de Tainyinzi (Master of Heavenly Seclusion) zegt:
“Vreugde, boosheid, verdriet, liefde, haat en begeertes zijn de zeven perversies van de emoties.
Wind, damp, koude, hitte, honger, bevrediging, arbeid en ijdelheid zijn de acht perversies van energie.
Bevrijd jezelf hiervan en wordt onsterfelijk!”
De verstoring binnen het Daoïsme
Hier maken we de stap van Chinese geneeskunde naar Daoïsme. Waar Chinese geneeskunde zich richt op de pathogene effecten op lichaam en geest kijkt men in het Daoïsme met name naar de gelijkmoedigheid en rust van de geest. Ongeacht of men in contact komt of niet – met de wereld om zich heen, dient men te allen tijde dezelfde serene geest na te streven. Veel teksten benadrukken daarbij het reinigen van de spiegel – het hart – thuishaven van emotie. Dit is noodzakelijk om de wereld op een heldere manier te observeren. Elke verstoring (zoals bv. emotie) leidt ertoe dat we de wereld niet kunnen aanschouwen op een zuivere manier. Men streeft naar volledige gelijkmoedigheid. Het transcenderen van dualiteit en het onderscheid tussen goed en kwaad. Veel van onze emoties zijn een gevolg van het feit dat we in dualiteit leven, dat we waarde toekennen aan gebeurtenissen, woorden, houdingen enz… “Wanneer het lichaam is als dor hout en het hart als dode as.” Dat is het streven.
In mijn insziens heeft dit eveneens te maken met de éénpuntigheid van concentratie wat we nastreven in de beginfase van meditatie. Emoties zijn een vorm van beweging, verandering of verstoring. Zoals we in de Su Wen hebben gezien. Het stijgt, verspreid, komt stil te staan, … Allemaal verstoringen van het natuurlijk ongehinderde verloop van qi. Dit zijn de perversies zoals de Tainyinzi stelt. Daarbij is de eerste stap van ‘Guarding the One’ – het bewerktstelligen van éénpuntige concentratie, tot stilstand komen. En net zoals gedachtes als wind beschouwd worden en daarmee beweging, dienen we het lichaam te stillen, de geest te stillen, de emoties, enz…
Betekent dit dat we geen emoties mogen ervaren? Laat ons die vraag eens bekijken vanuit twee voorbeelden uit de literatuur.
Een eerste voorbeeld stelt dat hoewel we emoties kunnen ervaren, deze niet onze innerlijke natuur mogen verstoren. Uit Zhuangzi:
“Omdat hij niet de gevoelens van mensen deelt, daarom hebben ‘welles’ en ‘nietes’ geen greep op zijn persoonlijkheid. Waarop Hui Zi aan Zhuang Zi vroeg: Kan een mens werkelijk zonder gevoelens zijn?
Ja zeker – Antwoordde Zhuang Zi
HZ: Een mens zonder gevoelens, kan die mens genoemd worden?
ZZ: De Dao gaf hem gestalte, de hemel gaf hem zijn lichaam, in wat voor opzicht zou je hem dan geen mens noemen? Wat jij hier noemt is niet wat ik onder gevoelens versta. Wat ik ‘geen gevoelens hebben’ noem is dat je niet door liefde en haat het binnenste van je persoonlijkheid verwondt, maar altijd het natuurlijke volgt, zonder iets aan het leven te willen toevoegen.”
Als dusdanig verwoord ook Si Ma Cheng Zhen in zijn Xin Zhai Fa (Purification of the Heart Method) dat men het hart vrijmaakt maar enkel van de onzuiverhuiden. Men verwordt niet tot een vegatatief wezen, niet in staat om te denken of voelen.
In tegendeel, hoe verder het hart leeg wordt, hoe groter de spreiding van diens bewustzijn.
Hierdoor zijn gedachtes en emoties in lijn met het natuurlijke verloop der dingen en zijn zij altijd sereen en harmonieus. Terwijl men anders vast zit aan het gehoorzamen van het onzuivere bewustzijn op het niveau van het ego, waar ideeën en emoties bijna altijd geagiteerd en impulsief zijn. De balans van denken en voelen wordt hersteld waardoor men steeds een innerlijke vrede ervaart waar men zich ook bevindt.
Twee belangrijke aspecten kunnen we afleiden uit de bovenstaande teksten. In eerste instantie zegt men beide dat men gevoelens ervaart maar dat zij niet het innerlijke roeren (Zhuangzi) Dat zij door hun ontstaan vanuit een zuiver bewustzijn de innerlijke rust voeden (Si Ma). Vervolgens zou je jezelf de vraag kunnen stellen: als de emoties innerlijke rust bewerkstelligen (Si Ma) en men niet de wens heeft iets te willen toevoegen aan het leven (Zhaungzi) –
is een uiten van diezelfde emoties dan noodzakelijk?
Immers een uiting geven is iets toevoegen en draagt niet bij aan je gezondheid gezien de innerlijke rust al aanwezig is. Bij deze insteek zie je terug hoe men binnen de literatuur steevast verwijst naar het inzetten van emotie. Ze zijn gecontroleerd en vervullen een doel die bijdraagt aan de wereld. Niet vanuit impuls of egotisme. Niet voor niets zijn er bepaalde qigong en meditatie vormen waarbij je leert emoties op te roepen. Op die manier worden emoties niet een gevolg van (reactie) maar eerder een tool voor actie.
Onverstoord van emoties
Wanneer we verder kijken en daarmee richting de verhalen van de onsterfelijken en Zhen Ren (ware mens) kijken, zien we dat het tonen en ervaren van emoties steeds minder aan de orde komt. Een mooi voorbeeld hiervan is het verhaal waarbij Lu Dongbin getest wordt om zichzelf waardig te bewijzen voor het transcenderen van deze wereld.
De eerste test was toen Dongbin terugkeerde naar huis en al zijn verwanten dood aantrof. Gestorven aan ziekte. Zonder een gevoel van zorg in zijn hart maakte hij de voorbereidingen voor de begrafenis. En bij wonder allen verrezen gezond en wel.
De tweede test vond plaats op de marktplaats. Een eerste instantie waar iemand waar hij koper aan had verkocht wou al snel zijn geld terug. Een tweede voorval kwam iemand terug op zijn belofte en wou slechts de helft van het beloofde bedrag betalen. In beide gevallen kwam Dongbin tot een oplossing zonder zichzelf boos te maken of in discussie te treden. Bij de derde test kwam hij een bedelaar tegen op nieuwjaarsavond. Hij gaf hem al zijn geld en bezittingen. Toch was de bedelaar ontevreden en begon hem uit te schelden. Dongbin bleef echter glimlachen en verontschuldigde zich beleefd keer op keer dat hij niet meer kon geven. Bij het vierde voorval liep hij in de bergen waar een hongerige tijger een groep schapen uit elkaar had gedreven. Dongbin stelde zijn persoon tussen de tijger en de schapen waarna de tijger opgaf en wegliep.
Tijdens een vijfde voorval verbleef Dongbin in een verlaten hutje op de bergen waar hij zijn studie voortzette. Op een dag kwam een stralend mooie jongedame aan zijn deur. Ze was pas getrouwd en was de weg kwijt. Ze vroeg of ze mocht beschutting zoeken voor de nacht. Dongbin ging in op haar verzoek. Tijdens de nacht probeerde ze op allerlei manieren hem het pad van deugd af te trekken, maar hij bleef ongeroerd tot het einde. Bij een zesde test van karakter kwam hij thuis om te ontdekken dat al zijn bezittingen gestolen waren. Hij bleef gelijkmoedig en ging rustig aan het werk door de grond te bewerken. Toen hij meerdere goudstukken opgroef, bedekte hij deze snel terug zonder ook maar één te nemen en ging verder met zijn werk.
In een zevende voorval kwam Meester Wolkenkamer tot hem. Hij zei dat hij op weg was naar de Hemelse keizer en dat indien Dongbin zich deugdelijk gedroeg tijdens zijn afwezigheid, hij een zelfde status als hem zou bereiken. Hierop reageerde Dongbin met een diepe buiging en de woorden: mijn wens is niet u te emuleren maar om verlossing te brengen aan elk levend wezen op de wereld. Slechts wanneer ik hierin ben geslaagd zal ik opstijgen.
Bij nummer acht kocht hij een krachtig medicijn bij een gekke Taoist. Eénieder die het at zou meteen sterven en onsterfelijkheid ervaren in een volgend leven. Toen hij het had gekocht en de Taoist hem opdracht gaf om zijn begrafenis voor te bereiden, nam hij het middel tot zich zonder twijfel. Geen enkel leed overkwam hem.
Bij de negende test kwam hij in een overstromingsgebied terecht. Samen met de lokale bevolking vluchtte hij in een bootje. Toen ze midden op een groot meer tot stilstand kwamen brak er een enorme storm uit. De wind snierde en de golven sloegen hoog op. Iedereen was in paniek. Behalve Dongbin. Hij zat rechtop op zijn plek, rustig en onbezorgd. Bij de tiende test zat hij in zijn woonkamer toen een leger van demonen hem bestookte met dreigementen. Vreselijke vormen aannemend en met de intentie hem te doden. Toch was Dongbin niet bang of ontdaan. Vervolgens hoorde hij geklap en gelach. Het was Meester Wolkenkamer die hem feliciteerde. Hij had bewezen de reis aan te kunnen en ging akkoord om hem de geheimen van het cultiveren aan te leren.”
Dit verhaal laat duidelijk zien wat men bedoelt als men het heeft over het onaangeroerd blijven van emotie. Belangrijk is dat we steeds in context blijven denken. Wil je onsterfelijk worden? Ja dan kun je angst, begeerte, verdriet ed. als pathologisch beschouwen. Het vertroebelt je geest en verhindert je verder te komen op het pad. Uiteraard zal dit voor het grootste deel van de lezers niet opgaan. Ik zeg grootste deel want je weet nooit wie dit allemaal leest. Wie weet zit er wel een onsterfelijke tussen. Maar voor ons stervelingen is die gelijkmoedigheid eerder een streven dan een realiteit. Immers het ontwikkelen van gelijkmoedigheid is een belangrijke troef in het bevorderen van gezondheid. In eerste instantie onze mentale gezondheid maar zoals we gezien hebben in de Su Wen daarmee ook onze lichamelijke gezondheid.
Conclusie
Het laatste verhaal onderscheid zich van Si Ma en Zhuangzi in die zin dat Dongbin geen emotie ervaart terwijl in de eerste verhalen men die misschien wel ervaart maar er niet door geroerd wordt. De les die we hieruit kunnen leren mbt emoties en het al dan niet uiten daarvan is dat we vooral willen bewust emoties beleven. Bewust zijn van onze emoties betekent dat we bewust zijn van dat wat er in ons lichaam en geest afspeelt. Wanneer we daarbij ons innerlijke ongeroerd kunnen laten zullen we niet reageren vanuit een emotionele impuls of vanuit een eigenbelang dienende behoefte. In dat opzicht is het uiten van emoties alleen maar een teken van de pathologische aard van die emotie.
Wanneer we in balans zijn kunnen we emoties ervaren en ze voorbij laten gaan als ware het wolken aan de hemel om te observeren. Zijn we bewust en in controle over onze emoties dan kunnen we die emoties inzetten wanneer wij dat willen. Of als tegengewicht van een spontane emotie – zoals wanneer we geluk opwekken om verdriet te counteren of nadenken om angst te balanceren. Of we zetten ze in omdat de situatie dat vereist. Omdat we daarmee iemand beschermen, troosten of empathie tonen. Maw. Het uiten van emoties is een prima keuze als het bijdraagt aan de innerlijke en uiterlijke harmonie van je leven. Het is eerder een pathologisch verhaal als het een gevolg is van impuls of egotisme. Ook voor Confucius geldt overigens dat men zich te allen tijde passend dient te gedragen naargelang de situatie. Dat betekent dat je het laten zien van emotie te allen tijde dient af te stemmen op de context waarin je je bevindt.
Oefening
Die vaardigheid kun je leren. Eén manier daarvan is het beoefenen van bepaalde vormen van qigong of meditatie. Een andere manier is reflectie op je eigen gedrag. Als afsluit van deze blog geven we je graag een veelvoorkomende oefening binnen het Daoïsme. Op het einde van je dag, als je in bed ligt. Doorloop je in je gedachtes de dag. Je probeert zo goed mogelijk in detail de hele dag opnieuw te overzien. Dat is overigens al goed voor het trainen van je geheugen. Vervolgens ga je na in welke situaties je vanuit emotie gereageerd hebt. Wanneer heb je emotie ingezet als tool – en was dat dan voor het welzijn van de ander, of voor je eigen welzijn. Wanneer werd je geleid door emotie en werd je gedrag gestuurd door impuls. Niet voor niets zegt men: Zelfkennis is het begin van alle wijsheid.
