Yang Sheng Lifestyle
Growing beyond Health
3 Alarmerende dingen die je MOET weten als je wil
leren MEDITEREN
en hoe je ervoor kunt zorgen dat je de reis VEILIG aanvangt.
Mediteren
Mediteren lijkt soms wel een nieuwe heilige graal te zijn. De wetenschap toont immers aan dat het enorm veel voordelen kan opleveren.
In een tijd waarin stress en onrust, angst en psychologische uitdagingen schering en inslag zijn wordt meditatie vaak als wondermiddel neergezet voor de
kwaaltjes van de moderne tijd. De spiritualiteit van oude culturen en diens beoefening hiervan kunnen ons wegleiden van de dagelijkse beslommeringen en kwaaltjes die het moderne leven op ons bord gooit.
In dit artikel willen we enkele van die beloftes in perspectief plaatsen zodat we met z’n allen op een meer veilige manier onze training kunnen beginnen. Want hoe dan ook – meditatie is niet zonder gevaar. Die gevaren onder het tapijt vegen in de hoop de positieve effecten in het daglicht te zetten en zo de beoefening te promoten is niet alleen een slecht idee – het is ronduit onverantwoord.
Stereotype
Het grootste stereotype die we kennen is: mediatie is goed voor lichaam en geest. Maar is dat wel zo? Kan meditatie schadelijk zijn voor je lichaam of geest?
Dat kan zeker. Niet alleen kan het ongezond zijn, mensen lopen geregeld tegen obstakels aan. Al dan niet in ernstige mate. De meeste mediteerders zullen je vast kunnen vertellen over de onaangename ervaringen die meditatie met zich kan meebrengen.
Voor sommige van die mediteerders blijft het echter niet bij een onaangename ervaring. Het wordt een slepend iets. Een ernstige verstoring van het geestelijk functioneren. Een blijvende beperking op het lichamelijk functioneren.
Bewustwording
Net omwille van het feit dat dergelijke ervaringen tot blijvende schade kunnen leiden is het zo belangrijk om je bewust te zijn van de gevaren van meditatie.
Veel van die gevaren kan nl. beperkt worden door een goede voorbereiding, door kennis van hoe je met bepaalde zaken dient om te gaan of door het beschikken over een theoretisch denkkader om de ervaringen te kunnen plaatsen.
Omdat mediteren niet zonder gevaar is, kunnen we stellen dat de verpopularisering van het concept en de daarbij horende vercommercialisering kan bijdragen aan het gevaar en de risico’s die inherent zijn aan deze oefenvorm.
Immers al te vaak wordt er bij de verkoop van een product met name gewezen op de voordelen. De gevaren worden in de ergste gevallen verzwegen of in de beste gevallen in kleine lettertjes weergegeven.
Wil je leren mediteren? Dan doe je er zeker en vast goed aan om toch even door te lezen.
Drie reële gevaren van meditatie
1. Meditatie kan je GEESTELIJKE GEZONDHEID schaden
Dit klinkt natuurlijk al vreemd. Meditatie zou nl. stress verlagend moeten werken toch? Ik krijg minder last van angst, het helpt me beter slapen, kan depressie verlichten. Hoewel dit zeker het geval kan zijn is het zo dat diezelfde klachten erger kunnen worden door meditatie. Een eerste aspect wat bij meditatie aan bod komt is dat men tot stilstand komt – letterlijk dan.
Door die stilte kunnen we aanschouwen dat wat er is. We observeren onszelf. Ons lichaam, onze gedachtes,… Onze patronen, onze angsten, …. Onze tekortkomingen, onze twijfels, … Zie je al waar ik heen ga? Meditatie is veelal een vorm van introspectie. We leggen onszelf onder een vergrootglas. Dat betekent dat we mogelijks niet altijd even blij zijn met wat we zullen aantreffen.
Zelf zie ik dit vaak terug in de yoga lessen die ik geef. Velen beseffen nl. pas hoe stijf ze zijn als ze wat doen. Tot dat moment hadden ze er geen last van want ze werden er nooit mee geconfronteerd. Tot die ene dag in de yoga les waar je plots beseft dat je lang niet meer bij je tenen komt zonder je benen te buigen. Of in sommige gevallen zelfs met het buigen van de benen.
Dit is dan nog maar alleen op lichamelijk gebied. Stel je voor wat er kan gebeuren als je de kronkels van je geest gaat gadeslaan? We merken plots hoe enorm onrustig we zijn, onze angsten worden in ons gezicht geduwd waardoor we nog meer verkrampen en angstig worden.
Weet je niet hoe je hiermee om moet gaan of wordt je daar niet in begeleid? Dan kan dit wel eens leiden tot slapeloze nachten, angstaanvallen of zelfs depressie.
Depressie als gevolg van je meditatie is overigens niet altijd een negatief effect. In sommige stadia van meditatietraining binnen bepaalde tradities wordt een periode van depressiviteit en radeloosheid als een stadium op het pad van vooruitgang gezien.
Wanneer het ego begint op te lossen en je komt tot het besef dat je misschien helemaal niet zo belangrijk bent als je eerder dacht dan kan dit leiden tot depressieve gevoelens. Bij dergelijke realisatie is dat vaak niet meer dan logisch en dus deel van het proces waar je doorheen moet gaan.
Alleen is het uiterst belangrijk dat je op dit moment een leraar hebt die je doorheen dit proces kan begeleiden. Iemand die je de tools kan geven om het proces verder te zetten en heelhuids door deze fase heen te komen. Een theoretisch kader kan bieden die je de ervaring een plaats leert geven.
Verhoogde angst, stress of gevoelens van depressie zijn echter lange na niet de ergste dingen die je kunnen overkomen als gevolg van meditatie. Er kunnen zich allerlei psychologische stoornissen ontwikkelen, je kunt paranoïde worden, narcistisch of regelrecht in een psychose terechtkomen.
Wanneer angst steeds terugkomt en erger wordt kan dit tot een ware angststoornis ontwikkelen. Sommige mensen raken na dergelijke ervaringen al in de stress als ze nog maar het woord meditatie horen of een kussen zien.
Misschien wordt je paranoïde omdat je bepaalde openbaringen hebt ervaren die je beter zou classificeren als zijnde fantasie ervaringen. Immers niet alles wat je ervaart is van waarde. De menselijke geest is uitermate goed in het zichzelf voor de gek houden.
Men krijgt ingevingen en visioenen of hallucinaties. De geest slaat op hol. Soms zijn deze hallucinaties waardevol en deel van het proces. Soms zijn ze slechts een dwaling van de geest.
Hoe zie je het verschil? Wederom toont zich hier het nut van een leraar die je door het proces heen kan leiden en de ervaringen kan helpen plaatsen. Ik weet nog goed dat mijn leraar me zei: je kunt ervan uitgaan dat de eerste visioenen die je hebt demonen zijn die je willen voor de gek houden.
Zoals je ziet. Je moet niet alleen de ervaringen maar ook het taalgebruik kunnen kaderen binnen een theoretisch kader of traditie. Kun je dat niet dan loop je het gevaar in de hallucinaties te blijven hangen. Wordt je misschien psychotisch en kun je na verloop van tijd niet meer onderscheiden wat nou visioenen of hallucinaties zijn en wat realiteit is.
Die psychotische ervaringen kunnen tot angststoornissen leiden maar kunnen ook een gevoel van superioriteit teweegbrengen. Iets wat men spiritueel narcisme noemt. Men voelt zich beter dan diens medemens. Kijk immers maar eens hoe veel ik mediteer. Welke unieke ervaringen ik heb. Ik zie de wereld nu echt zoals ze is. Ik kan mensen lezen.
Nog maar los van diegene die daadwerkelijk verder komen op het pad en siddhi’s of paranormale krachten gaan ontwikkelen. Op een bepaald stadium gaat men er binnen bepaalde tradities tenslotte van uit dat dergelijke krachten zich spontaan ontwikkelen. Zie dan maar eens met je voetjes op de grond te blijven.
Zoals je ziet zijn de mentale uitdagingen en gevaren niet niks. Een goede leraar die zelf het pad heeft belopen waar jij op wil is niet alleen een goed idee. Op een bepaald moment is het gewoon pure noodzaak.
Maar ook al beoefen je meditatie puur voor je gezondheid – is het nog steeds verstandig om niet zomaar aan de slag te gaan. Weet wat je doet, weet wat je kunt verwachten en heb iemand waar je mee kunt sparren.
2. Meditatie kan je LICHAMELIJKE GEZONDHEID schaden
Meditatie wordt wel eens aanbevolen voor mensen met chronische klachten. Het zou hen helpen beter om te gaan met de pijn die ze ervaren. Meditatie zou bloeddruk verlagend werken en zo hartproblemen voorkomen. Daarnaast helpt het om je immuunsysteem te versterken en je meer energie te geven.
Net zoals bij de geestelijke voordelen zijn bovenstaande beweringen zeker geen leugen. Leren observeren en daarbij een cultuur van gelijkmoedigheid in je observatievermogen aanbrengen helpt je om pijn te relativeren. Die sfeer van gelijkmoedigheid zit sterk verweven in cursussen mindfulness en wordt daarom vaak aanbevolen.
Mediteren is echter (in deze opzet) zitten. En zitten is een pijnlijk proces. Ga maar eens in kleermakerszit zitten, of erger nog halve of hele lotus. Dan zul je snel merken dat zitten niet erg makkelijk is.
Dit is de reden waarom men wel eens zegt dat je eerst dient te leren zitten voordat je kunt leren mediteren. Maar ook waarom we yoga asana beoefenen. Wie Patanjali kent weet dat training in asana (zithouding) komt voor men komt tot Dhyana (meditatie).
Indien je lichaam onvoldoende voorbereid is op langere zittijden dan zul je ongetwijfeld klachten erger kunnen maken.
Daar kan ik van getuigen gezien ik na lange tijd trainen een goede tijd kon zitten maar na koppig doorduwen op de halve lotus – waar ik toen nog niet klaar voor was – kwam ik na zes maanden pijn lijden tot de conclusie dat ik mijn zittijd terug diende te halveren en ook mijn positie terug stellen van halve lotus naar kleermakerszit.
Heupklachten, knieklachten, rugklachten, … je zult niet de eerste zijn die door meditatie je gewrichten om zeep helpt. Maar ook hoofdpijn en duizeligheid zijn een veelvoorkomend iets.
Doordat meditatie bepaalde ervaringen met zich meebrengt en er soms spanning opgebouwd wordt kan men verkrampen. Die druk verder opbouwen en omhoog stuwen met hoofdpijn of duizeligheid als gevolg.
Die verhoogde druk kan overigens een positief teken zijn afhankelijk van de traditie waarin je werkt. Zo is één van de effecten van de meditatie training waar ik zelf in zit een verhoogde bloeddruk. Ja, je leest het goed – een verhoogde bloeddruk. En dit is iets wat je opzettelijk teweegbrengt om zo tot bepaalde resultaten te komen. In dit geval wordt de verhoging dan ook niet gezien als zijnde ongezond. Maar daar heb je dan weer dat theoretisch kader die je nodig hebt.
Je kunt jezelf uitputten in meditatie. Of je kunt jezelf helemaal opbranden. Afhankelijk van de techniek die je gebruikt, de lengte van je meditatie of andere factoren waar het fout kan gaan. Hitte kan zich gaan ophopen in het lichaam of op bepaalde plekken waar er geen vrije doorstroom is.
Een ophoping van hitte kan vanuit de Chinese geneeskunde niet alleen zorgen voor geestelijke ‘monsters’ zoals bij psychoses maar eveneens voor lichamelijke zoals het ontstaan van tumoren en van daaruit kankers.
Het verbeteren van je immuunsysteem is dus geen gegeven. Het verhogen van je energie niveau evenmin. Als jij jezelf uitput door te lang te zitten of verkeerde meditatie technieken in te zetten dan gaat je weerstand net achteruit. Je voelt je leeg en futloos.
Ik weet nog dat ik na wat voor mij op dat moment een uitzonderlijk lange meditatie was – ik een half uur zat te klappertanden met het gevoel dat ik helemaal zou instorten en een gevoel van koude en dood over me heen had. Mijn leraar wees me er toen op dat ik door het gebruik van een bepaalde meditatietechniek een yang-collaps had veroorzaakt bij mezelf. Mijn systeem was ingeklapt.
Bij meditatie hoort dus niet alleen een goede leraar om het geestelijk dwalen te kunnen kaderen, een gezond lichaam is eveneens van belang. Vergeet niet dat meditatie een behoorlijke aanslag kan zijn op je lichaam. Het kan interne processen op gang brengen waarvoor je lichaam mogelijks niet of onvoldoende voorbereid is.
Hoewel een bepaalde mate en vorm van meditatie zeker zinvol kan zijn bij chronische ziekte dien je steeds rekening te houden met de mogelijkheden van dat lichaam. Als je doel is om beter om te gaan met de pijnervaring dien je de training daarop af te stemmen. Wil je langer zitten om de diepte in te kunnen duiken of interne processen op gang te brengen dan zul je toch eerst bepaalde zaken dienen op te lossen voordat je kunt overgaan tot die vormen van training die je daar moeten brengen.
Voeding en beweging spelen niet voor niets in veel meditatietradities een belangrijke rol. Een gezonde geest in een gezond lichaam.
3. Meditatie is een BUSINESS model
Net omdat meditatie zoveel risico’s in zich draagt is het van belang dat dit gestoeld is op ervaring. De keuze voor een traditie kan je daarbij helpen een geschikte leraar te vinden. Een denkkader te vinden om jouw ervaringen in te plaatsen.
De vercommercialisering zorgt er niet alleen voor dat er vaak niet gewaarschuwd wordt voor dergelijke gevaren maar dat men zich er zelfs niet bewust van is. Men gelooft oprecht dat meditatie alleen maar goed voor je is.
Een duidelijk voorbeeld van het bagatelliseren van risico’s is die van de Ayahuasca ceremonies. Hierbij worden psychedelische stoffen ingenomen om de deelnemer tot een bepaalde trance state te brengen en van daaruit spirituele vooruitgang te bereiken.
Hoewel ik best geloof dat een dergelijke ceremonie van grote waarde kan zijn voor de juiste persoon en onder de juiste omstandigheden, zie ik dat dergelijke praktijken soms aangeboden worden als ware het een trip feestje. Drug gebruik is zelden onschuldig en kan onder de verkeerde omstandigheden ernstige schade berokkenen.
Meditatie en shortcuts gaan niet samen. Spirituele ervaringen zijn geen dingen die je online koopt aan de hand van een avondje trippen. Los daarvan zijn de begeleiders niet altijd even ervaren en belezen mbt de achtergrond waarin dergelijke ceremonies dienen plaats te vinden.
Dit is uiteraard een extreem voorbeeld omdat de effecten hier op korte termijn duidelijk zichtbaar kunnen zijn. Met een meditatietraining is dit echter veelal een sluipend proces. Iemand begint last te krijgen van bepaalde klachten en er wordt geadviseerd om rustig door te gaan en te kijken of het erger wordt. Misschien hoort het bij het proces.
Na lang genoeg doordraven belandt je echter met een meer chronisch probleem. Je veroorzaakt mogelijks problemen die moeilijk weer op te lossen zijn. Omdat ze daarbij misschien op een meer energetisch niveau zijn veroorzaakt zal een reguliere arts je waarschijnlijk weinig kunnen helpen.
Er is een veelheid aan opleidingen en cursussen die je leren mediteren. Er zijn tal van mensen die je spiritueel verder kunnen brengen. Uiteraard zal er veel waardevolle kennis tussen zitten en mogelijks hebben ze allemaal wat te bieden. De vraag is of ze ook allemaal geschikt zijn om jou te brengen daar waar jij wil zijn. En of ze je kunnen beschermen tegen de potentiële gevaren van het pad. Neem je verantwoordelijkheid hierin.
Een eerste stap om jezelf te wapenen is je huiswerk te doen. Bestudeer de materie die je wenst te trainen. Bestudeer de traditie en de leraar. Kijk wie deze persoon is. Wat zijn diens ervaringen? Achtergronden? Heeft hij / zij de nodige uren training achter de rug of is het vooral een papiertje waar die mee staat te zwaaien?
Hoe gedraagt die persoon zich? Merk je dat hij / zij zich spiritueel verheven voelt boven de ander? Is er aandacht voor de gevaren? De doelstellingen waar jij aan wil werken. Kijk naar de resultaten en ervaringen van diens studenten? Zijn het down to earth mensen of zijn het net blinde volgelingen die de grond onder diens voeten kussen?
Toch doen?
Laat je echter niet afschrikken door deze waarschuwingen. In tegendeel. Ze zijn bedoeld om jou te sterken. Want meditatie is wel degelijk de moeite waar om te bestuderen.
Het kan je veel brengen en is naar mijn idee een onmisbaar deel in het streven naar geestelijke en lichamelijke gezondheid.
Je bewust zijn van de gevaren is niet anders dan je bewust zijn van de gevaren van sport. Alle vormen van training dienen met een juiste mate van kennis en kunde beoefend te worden.
Maar net omdat de gevolgen van verkeerde meditatie zo ernstig kunnen zijn is het des te belangrijker om je goed voor te bereiden. Je huiswerk te doen en te sparren met mensen die weten waarmee jij bezig bent.
Wanneer we holistisch werken willen we altijd alle aspecten van het verhaal belichten. Dat betekent dat we positief en negatief in ogenschouw nemen. Dit onderscheid is overigens iets wat we in vele tradities via meditatie willen overstijgen. Het overstijgen van dualiteit.
Probeer dit verhaal in perspectief te zien. Het is één aspect van de reis die je maakt in meditatie. Ernstige klachten komen zelden voor maar dat maakt het er niet minder ernstig op voor mensen die ermee te maken krijgen.
Toch is het een belangrijke side note die we altijd maken wanneer we mensen opleiden in meditatie. Daarom benoemen we deze obstakels standaard in onze workshop ‘leren mediteren’.
“Discrimination, thought and recollection
are the net of Mara.
Imperturbability and non-differentiation
are the seal of Dharma”
